|
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
ÇEVRE GÖREVLİSİ, ÇEVRE YÖNETİM BİRİMİ VE ÇEVRE DANIŞMANLIK
FİRMALARI HAKKINDA YÖNETMELİK VE 2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU
GEREĞİNCE; ÖRSAD ÜYELERİNİN SORUMLULUKLARI.
TEKSTİL SEKTÖRÜ
Tekstil sektöründe oluşabilecek çevresel problemlerin önemli ölçüde kaynağı, tesiste kullanılan su, çözücüler, boyalar ve tüketilen enerjidir.Bu gruplamaya göre tekstil sektöründe üretim esnasında oluşan atıkları, katı, sıvı ve gaz atıklar olmak üzere 3 ana başlık altında inceleyebiliriz.
Katı Atıklar
Üretimde farklı işlemlere katkı sağlayan veya üretim artığı olarak ortaya çıkan katı atıklar çoğunlukla geri dönüşümlüdür. Bunlar pamuklar, sentetik ve diğer elyaf ve kumaşlardır. Geri dönüşümlü olmayanlar ise; hurda, ıskarta parça zımpara ve şardon elyaf, deneme amacı ile boyanmış bez parçaları, kâğıt ve diğer laboratuvar malzemeleridir.
Sıvı Atıklar
Başlıca sıvı atıklar, üretimde kullanılan boyama maddeleri sonucunda atık sulara verilen boya maddeleridir. Özellikle terbiye işletmelerinde yapağı ve ipliklerin yıkanması, ağartma, boyama ve son ürünlerin yıkanması gibi işlemlerin başından sonuna kadar yüksek hacimlerde su kullanılmaktadır. Ayrıca, tekstil fabrikalarında daha düşük maliyetli olan nehir, göl ve kuyu sularının da ek kaynak olarak kullanımı yaygındır. Bu nedenden dolayı oluşabilecek öncelikli çevresel problemler deniz ve akarsu yaşamlarının tehdit edilmesi, doğal kaynakların tüketilmesi, ötrofikasyon, asidifikasyon, insan sağlığına etkileri şeklinde sınıflandırılabilir.
Kimyasal içeriği yüksek olan tekstil kaynaklı atık suyun alıcı ortama deşarj edilmeden önce uygun arıtımdan geçirilmesi şarttır. Atık su yüksek düzeylerde biyokimyasal oksijen ihtiyacı (BOİ), askıda katı madde (AKM) (örn. lif ve yağ), kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), TÇK (toplam çözünmüş katılar) ve organik halojenler gibi kimyasal parametrelere sahiptir. Yüksek BOİ ve KOİ alıcı ortamlardasuyun çözünmüş oksijen seviyesini düşürmekle birlikte, sucul yaşamı tehdit ettiği gibi estetik değerin ve mansabın su kullanım kalitesinin azalmasına neden olmaktadır. Yüksek KOİ, sülfür ve sülfit nedeniyle rahatsız edici kokuya neden olmaktadır. Ayrıca, atık su genellikle sıcak, bazik, kötü kokulu ve boyama işleminde kullanılan kimyasal maddeler sebebiyle renklidir. Atık suda askıda katı maddeler, alıcı ortama girdikleri anda bulanıklığı arttırmakta, ışık geçirgenliğini azaltmakta, bu durum bitkisel üretimi etkilemektedir. Balık türlerinin yumurtlama yüzeylerinin ve balıklara gıda niteliği taşıyan organizmaların etkilenmesine neden olan askıda katı maddelerin çökmesi ile oluşan sedimantasyon tabakası sucul faunayı etkileyen başlıca unsurdur. TÇK (inorganik tuzlar ve suda çözünen bileşikler) su sistemlerindeki kimyasal tepkimeleri hızlandırmakta ve eğer su; tarımsal sulama faaliyetleri için kullanılacaksa tohum verimini düşürebilmektedir. Tekstil üretiminde kullanılan kimyasallar yerleşim birimlerinde yaşamlarını sürdüren insanların yanı sıra yakın çevredeki duyarlı bölgelerde yer alan flora ve faunayı etkileyebilmektedir.)
Gaz Atıkları
Tekstil sektöründe yakıt olarak çoğunlukla LPG ve fuel-oil kullanılmaktadır. Tekstil sanayi baca gazı emisyonunda CO, SO2, NOX, aldehitler ve tozlar bulunmaktadır.Filtre sistemi baca gazında bulunan SO2 gazının gaz fazından alınarak sıvı fazına getirilmesi prensibine dayanır. Burada yüksek islilik ortaya çıkar bunu önlemek için bu gazlar kurum tutucudan getirilip atmosfere verilir. Tekstil sanayinde baca gazlarına karşı mutlakafiziksel ve kimyasal arıtma yapabilecek özellikte filtre sistemi bulunmalıdır.
Hava kirletici unsurlar, yağ ve asit buharı, koku ve boyler gazlarıdır. Bunlara ek olarak, apre ve terbiye işlemleri, kurutma prosesleri ve çözücülerin kullanım uçucu organik madde (UOM) emisyonlarının oluşmasına neden olmaktadır. Tekstil fabrikalarına olduğu kadar, fabrikalardan dışarı yapılan nakliyat faaliyetleri hava emisyonlarının oluşumuna neden olacaktır.
Proseslerden kaynaklanan toz, yağ ve asit buharı ve kazanlardan çıkan gazlar, kullanılacak havalandırma sistemleri (makineler için) yada filtrelerin kullanımı vb yöntemler ile azaltılması, mümkün olduğu takdirde, toz oluşumu kaynağında toz toplayıcı sistemlerin kullanımı ile engellenmesi gerekmektedir.
Gürültü Kirliliği
Tekstil fabrikalarında gürültü etkisi genellikle tüm işlemlerin kapalı binalar içerisinde gerçekleştirilmesi nedeniyle çevreye herhangi bir etkisi olmamakla birlikte, üretim esnasında çalışan makine ve ekipmandan kaynaklanan iş mekân gürültüsü oluşmakta ancak bu durum çok sıkıntı yaratan bir husus olmamakta, tesislerde modern teknolojiler kullanılmadığında istenmeyen etkilere neden olabilmektedir. İşletmelerdeçalışan kişilerde özellikle örme ve dokumanın yapıldığı yerlerde gürültü kirliliğine bağlı olarak işitme kayıpları yaşanmaktadır.
Koku Problemi
Önemli çevresel problemlerden biri de kokudur. Koku problemin ana nedenlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
1. Düzensiz veya vahşi çöp depolama alanlarından kaynaklanan koku problemleri
2. Arıtılmamış atık suların yarattığı koku problemleri,
3. Hava kirliliğine bağlı koku problemleri
Koku probleminin üretimde başlıca kaynakları; tekstil ürünlerinin kasar, boyama ve baskı işlemlerinden oluşan ve atık su arıtma tesisinden kaynaklı olarak ortaya çıkabilmektedir. Klor ve kükürt gibi kimyasalların kullanımı kokunun artmasına neden olmaktadır.
Proseslerden kaynaklanan klor ve kükürt gibi gazların oluşturduğu koku çıkan havanın ozon toplayıcılardan ya da filtrelerden geçirilmesi vb. yöntemler ile giderilmesi; Koku oluşumunun görüldüğü üretim prosesleri ile atık su arıtma tesislerinin etrafı kapalı alanlarda işletilmesi, ayrıca koku azaltıcı sistemlerin kullanılması gerekmektedir.
Tekstil sektörü yapılacak işin niteliğine göre 25.11.2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği (09.02.2016 Tarih ve 29619 sayılı Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”)
Ek-2 listesi
Madde 10- Tekstil tesisleri:
a) Boyama (Kimyasal veya kök boya kullanılarak) veya kasar işlemi yapan iplik, kumaş veya halı fabrikaları,
b) Yün veya tiftiğin ovalanması, yağının alınması veya ağartmasının yapıldığı endüstriyel tip tesisler,
c) Denim (Kot) veya konfeksiyon ürünleri yıkama tesisleri, (Yumuşaklık ve çekmezlik özelliği kazandırmak için sadece yumuşatıcılarla yapılan normal yıkama hariç)
ç) Baskı işlemi yapan tesisler, (Baskı sonrası kumaşın yıkama işlemine tabi tutulduğu tesisler)
madde ve/veya maddelerinde değerlendirebilir.
Ayrıca ; 10.09.2014 tarih ve 29115 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği
Ek-2 Listesi
1.2.1 Katı (Kömür, kok, kömür briketi, turba, odun, plastik veya kimyasal maddelerle kaplanmamış ve muameleye tabi tutulmamış odun artıkları, petrol koku) ve sıvı (fuel-oil, nafta, motorin, biyodizel ve benzeri) yakıtlı tesislerden toplam yakma sistemi ısıl gücü 1 MW ve daha büyük 100 MW’tanküçük olan tesisler.
1.2.2: Gaz yakıt (doğalgaz, sıvılaştırılmış petrol gazı, kok gazı, yüksek fırın gazı, fuel gaz) yakan ve yakma sistemi toplam ısıl gücü 2MW ve daha büyük 100MW’tan küçük olan tesisler.
Yukarıda bahsi geçen maddeler proseste kullanılması düşünülen yakıt cinsine ve yakma sisteminin ısıl gücüne bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Yine aynı yönetmeliğin,
Ek-2 Listesi
4.16: 4.16 Terbiye işlemlerinden kasar (haşıl, sökme, ağartma, merserizasyon, kostikleme ve benzeri) ve boyama birimlerini birlikte içeren, üretim kapasitesi 3.000 ton/yıl altında olan iplik, kumaş veya halı fabrikaları. 1
Maddesi veya,
Ek-1 Listesi
4.4:Terbiye işlemlerinden kasar (haşıl, sökme, ağartma, merserizasyon, kostikleme (vebenzeri) ve boyama birimlerini birlikte içeren, üretim kapasitesi 3.000 ton/yıl ve üzeri olan iplik, kumaş veya halı fabrikaları.
Örsad (Örme Sanayiciler Derneği) , için bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olan bu yazımızda, siz değerli iş ortaklarımızı bilgilendirmek ve yasal olarak yerine getirilmesi gereken tüm hususlarda sizlere yardımcı olmaktan gurur duyarım.
Muharrem KILIÇ
Çevre Mühendisi
0542 573 93 56
| 
